فصلنامه پژوهش های دانش انتظامی
پیاپی 2 (تابستان 1378)

بررسی و تحلیل دو مقوله "رسانه ها"و"امنیت "و اثرات مختلف هریک بر دیگری و نقش آنها در شرایط متفاوت از موضوعاتی است که در دو دهه اخیر مورد توجه بسیاری از محافل علمی،فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بوده است.با گسترش کمی و کیفی ارتباطات و به دلیل قابلیتهای فراوان رسانه ها در ایجاد تحولات اجتماعی و سیاسی، آسیب پذیری جوامع در برابر استفاده سلطه جویانه از این ابراز استفاده سلطه جویانه از این ابزار از سوی نیروهای سلطه جو افزایش یافته و مفاهیمی چون "امنیت "،"مرزهای جغرافیایی "و"حاکمیت حقوقی و فرهنگی "،در حال تحول و دگرگونی می باشد.بنابراین باید با شناخت و آگاهی نسبت به قابلیتهای متنوع رسانه ها و تاثیراتی که از خود بجای می گذارند،با واقع بینی و هوشیاری برخورد کرده تا بتوان از پیامدهای مخرب اجتماعی آن در امان بود.

همانگونه که از عنوان مقاله مستفاد می‌گردد ارتباط عقلایی میان‌"افکار عمومی‌"و"ماموریتهای‌ متنوعه نیروی انتظامی‌"هدف ما در ارایه این نوشتار است.واقعیت این است که افکار عمومی به جهت‌ "پیچیده بودن‌"و"چند رشته‌ای بودن‌"از اهمیت فوق‌ العاده‌ای برخوردار است،و انی موضوع چگونگی رجوع‌ واقعی به افکار عمومی را مدلل می‌سازد.رجوع مستقیم‌ به افکار عمومی در قالب‌"پرسشنامه‌های علمی‌"و رجوع غیر مستقیم به افکار عمومی به شکل‌"تحلیل‌ محتوای‌"روزنامه‌ها و مجلات خواهد بود و آنچه که در هر دو مورد لازم است پیاده شدن شیوه‌های علمی‌ نمونه‌گیری خواهد بود.از سوی دیگر،افکار عمومی با دو بعد"نگرشی‌"و"ارزشی‌"مورد توجه قرار می‌گیرد.و با عنایت به ساختار مذهبی کشور و رژیم جمهوری‌ اسلامی که منبعث از خواست و اراده همگانی مردم‌ ایران است،صرفا می‌توان به بعد نگرشی اهتمام جدی‌ نمود.با توجه به این رویکرد و با تفکیک ماموریتهای‌ نیروی انتظامی که شامل ماموریتهای‌"نظم و"امنیت‌" می‌باشد،بعد نگرشی افکار عمومی عمدتا در بعد نظم‌ تجلی واقعی می‌باید(متناسب با ماموریتهای نیروی‌ انتظامی). با توجه به حساس بودن امنیت،پیچیده و کثیر الابعاد بودن امنتی،معرفتی بودن التهاب افکار عمومی‌ و عدم شناخت واقعی افکار عمومی از الزامات امنیتی، رجوع به افکار عمومی برای تبیین و بررسی ماموریتهای‌ نیروی انتظامی در بعد امنیت بایستی همراه با تانی، درایت و حساسیت فوق العاده باشد.

بی تردید،پیش‌بینی عناوین استقرار نظم،امنیت و آسایش در قانون نیروی انتظامی‌ جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اهداف‌ تشکیل سازمان نیروی انتظامی امر تازه‌ای نیست. زیرا مولفه‌های مذکور از جمله مفاهیمی است که از دیرباز با جوهر هستی انسان پیوند ناگسستنی دارد و در عصر ما با پیدایش دولت های ملی،این مفاهیم ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده است،به نحوی که امروزه، تنظیم روابط،رشد و تعالی فردی اشخاص و توسعه‌ و پیشرفت اجتماعی،در گرو وجود استقرار نظم و امنیت در جامعه می‌باشد و تامین آسایش اعم از آسایش فردی و عمومی،نیز با استقرار نظم و امنیت‌ ملازمه دارد که این امر،بر ضرورت بررسی و کارکرد نوین این مفاهیم در سطح جامعه و سازمان نیروی‌ انتظامی می‌افزاید.باوجوداین،تا آنجا که اطلاع‌ داریم،بررسی و تحقیق مستقلی در خصوص این‌ مولفه از نظر کاربردی به عمل نیامده است و جای‌ بحث و گفتگو در این زمینه بسیار است.مقاله حاضر در حد وسع و امکان،مفهوم،ابعاد مختلف و مختصات نظم و امنیت و آسایش عمومی و فردی را در سه بخش به زبان ساده و به‌طور جداگانه مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار داده است به امید آن‌که‌ این مختصر نگارش،زمینه شناخت هرچه بیشتر ماهیت این واژه را آسان نماید و در مجموع‌ راهگشای خوبی برای استقرار نظم و امنیت در جامعه،تامین،آسایش مردم و موجب برانگیخته‌ شدن اندیشه صاحبنظران برای دستیابی به رهیافتی‌ بهتر در این زمینه گردد.

امنیت اجتماعی از جمله ملزومات اساسی برای توسعه پایدار و موزون یک جامعه به شمار می رود.اهمیت این عامل و تاثیرات آن در ابعاد مختلف اجتماعی،زیرساخت پیشرفت یک جامعه را بنیان می افکند.به همین دلیل مهمترین وظیفه حکومت ها برقراری امنیت در جامعه است. یکی از راه های منطقی و اصولی برای دستیابی به امنیت اجتماعی،جدی گرفتن نقش مشارکت مردمی در همه شیون حیات انسانی از اجتماع و سیاست تا تربیت و فرهنگ است. مشارکت مردم در تحقق آرمانهای دینی و ایمان و صلاح و فساد امور اجتماعی و برقراری امنیت یک امر اجتناب ناپذیر است. در این مقاله،نویسنده ضمن بیان مفهوم مشارکت اجتماعی و انواع آن و توضیح و تبیین امنیت از دیدگاه مختلف،بر نقش مشارکت مردمی در برقراری امنیت اجتماعی صحه گذاشته است. علاوه بر آن نویسنده به این نکته تاکید می ورزد که لازمه توسعه،ثبات،امنیت مادی داشتن،دولت و جامعه قوی است.

مقاله حاضر برگرفته از پایان‌نامه‌ای به نام‌ "بررسی امور انتظامی در نظام حسبه اسلامی‌" می‌باشد،که نگارنده در آن ضمی بررسی ریشه‌های‌ تفکر حسبه در آیات قرآن و احادیث معصومین به‌ نظریات چهار تن از فقهای شیعه در خصوص‌ سرچشمه تفکر حسبه،یعنی،امر به معروف و نهی‌ از منکر پرداخته است.در این بررسی به مسایلی‌ همچون،مراتب امر به معروف و نهی از منکر، محدوده امر به معروف و نهی از منکر،شرایط آمر به معروف و ناهی از منکر،می‌پردازد.ضمنا در مقاله نظریات دانشمندان و اندیشمندانی چون، علامه حلی،امام محمد غزالی،حضرت امام‌ خمینی(ره)و فقهای اهل سنت،در زمینه اقسام‌ معروف و منکر و شروط محتسب آورده شده‌ است. در مقاله مزبور سعی شده با توجه به‌ اشتراک نظام حسبه با نیروی انتظامی،که این نیرو مجری بخش عمده‌ای از نظام حسبه در حال‌ حاضر است،به وظایف سازمان حسبه از زمان‌ پیامر اکرم(ص)و حضرت علی(ع)،که موسس‌ حکومت اسلامی بوده‌اند،تا به حال پرداخته شود.

شورش واتس که با یک اقدام عادی؛ یعنی،دستگیری یک راننده متخلف توسط پلیس‌ آغاز شده بود،منجر به اعلام حکومت نظامی در منطقه گردید.و در طی چهار روز خشونت و درگیری،خسارات جانی و مالی فراوانی به بار آورد. تحقیقات بعد از شورش نشان داد که‌ نظریاتی چون نظریه توده‌وار (Riffraff Theory) که‌ عامل شورش را ویژگیهای شورشگران می‌داند و نیز نظریه تحریک توده‌ها (Rabble Rouser Theory) که شورش را نتیجه توطیه از پیش طراحی‌ شده توسط جنگ‌طلبان سیاسی می‌داند،اثبات‌ نمی‌شود.نتایج تحقیق نشان داد که اکثریت‌ آشوبگران نه تنها افرادی مجرم،بی‌سواد،بیکار و فقیرتر از میانگین ساکنین واتس نبودند،بلکه از نظر این ویژگیها از سایرین برتر بودند و فقط تبعیض‌ نژادی حاکم را بیشتر حس می‌کردند و خواهان‌ سهم بیشتری از ثروت ملی بودند.